Những rủi ro tiềm ẩn về sức khỏe của chế độ ăn ketogenic

Minh Phương   25/05/2025    SỨC KHỎE   SỐNG

Ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra các tác hại tiềm tàng của những chế độ ăn kiêng này, làm sáng tỏ phần nào về những hiểm họa sức khỏe mà chúng ta có thể vô tình đón nhận chỉ vì mơ đến một hình thể bãi biển “lý tưởng”.

Hãy tưởng tượng nếu hôm nay là ngày 16 tháng 11 năm 1994, chứ không phải năm 2024. Chúng ta sẽ thấy mình chìm ngập trong vô số bài viết và mẹo vặt thần kỳ về cách “thanh lọc”, “siết mỡ” và “săn chắc” cơ thể để sẵn sàng cho thử thách bikini. Dưới sức ép của quy chuẩn ăn kiêng - nhịn ăn, chúng ta sẽ ép buộc cơ thể phải chịu đựng và từ chối từng niềm vui nhỏ, tất cả chỉ để đạt đến hình tượng thanh mảnh mà thế giới nói rằng duy nhất điều đó mới xứng đáng với khái niệm “hoàn hảo.” Vào những năm 90, ta dễ dàng bỏ ngoài tai mọi lời cảnh báo về sức khỏe khi chạy theo các chế độ ăn kiêng khắc nghiệt do tạp chí hoặc người nổi tiếng truyền bá. Ta sẽ không hề để tâm đến giá trị của Body Positivity và chẳng bao giờ nghĩ rằng mọi vóc dáng đều đáng trân trọng. Cả tháng trời sẽ là những ngày nơm nớp lo âu, soi mình trong gương và sợ hãi đến giây phút phải cởi bỏ chiếc quần jeans, để lộ hình hài chưa hoàn hảo của mình dưới ánh mắt dò xét của bản thân và cả những người xung quanh.

Văn hóa ăn kiêng và thân hình bãi biển

Giờ đây là năm 2024, nhận thức của con người đã có phần tiến bộ hơn, nhưng đáng tiếc, không phải mọi điều đã thay đổi. Khi Tết sắp đến gần, những câu chuyện về chế độ ăn kiêng lại tràn ngập trên TV, tạp chí, và cả mạng xã hội. Các cộng đồng sức khỏe, từ chuyên gia đến những kẻ lừa bịp, đều sẵn lòng “giúp” chúng ta đạt được vòng eo của Kim Kardashian sau khi giảm cân.

Các từ khóa quen thuộc như “ăn theo nhóm máu”, “nhịn ăn gián đoạn”, “chế độ ăn keto”, “chế độ paleo”, hay “kiêng tinh bột sau 4 giờ chiều” liên tục được nhắc đến mức thuộc lòng. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra các tác hại tiềm tàng của những chế độ ăn kiêng này, làm sáng tỏ phần nào về những hiểm họa sức khỏe mà chúng ta có thể vô tình đón nhận chỉ vì mơ đến một hình thể bãi biển “lý tưởng”.

Chế độ ăn Ketogenic là gì?

Chế độ ăn Ketogenic (hay Keto) được xây dựng với tỉ lệ dinh dưỡng đặc biệt: 70-80% chất béo, 20% protein, và chỉ 5-10% carbohydrate. Khác biệt với các chế độ ăn thông thường, Keto giới hạn lượng carbohydrate xuống tối đa 50 gram mỗi ngày, thay vào đó, tăng cường chất béo nhằm khởi động quá trình ketosis. Đây là giai đoạn mà gan chuyển hóa chất béo dự trữ thành ketone - nguồn năng lượng thay thế glucose. Khi cơ thể không còn glucose từ carb, chất béo trở thành nguồn năng lượng chính.

Trong thực đơn của người ăn keto, mọi thứ chứa đường - dù là đường tự nhiên hay đường bổ sung - đều bị loại bỏ. Thay vào đó, ta sẽ thấy thịt, cá, trứng, các loại dầu, bơ, phô mai, rau ít tinh bột, một chút trái cây, các loại hạt, cùng với cà phê và trà (miễn là không đường).

Lợi ích của chế độ ăn Ketogenic

Chế độ Keto không phải là xu hướng mới đây mà đã xuất hiện từ thập niên 1920, với mục đích giảm cơn động kinh ở trẻ em bị động kinh kháng thuốc. Sau đó, chúng quay lại đầy ấn tượng vào những năm 2000 với câu thần chú nổi tiếng “fat is not the enemy" (chất béo không phải là kẻ thù). Những người ủng hộ keto hết lời ca ngợi hiệu quả của Keto, từ khả năng giảm cân nhanh, tăng cảm giác no, cải thiện sự tỉnh táo, giấc ngủ sâu, mức năng lượng cao, đến việc giảm viêm, hạ thấp mức triglyceride, cân bằng đường huyết và hỗ trợ ổn định insulin.

Chế độ ăn Ketogenic tiềm ẩn những rủi ro gì?

Tuy nhiên, một nghiên cứu trong ấn bản tháng 3 năm 2024 của "Current Problems in Cardiology" đã hé lộ một góc nhìn bất ngờ, cho thấy chế độ ăn này - vốn tập trung vào thực phẩm giàu chất béo và cực kỳ ít carbohydrate - tiềm ẩn những rủi ro sức khỏe.

Bài báo của Tiến sĩ Y khoa kiêm Tiến sĩ Joanna Popiolek-Kalisz đã đưa ra những nghi ngờ về lợi ích sức khỏe lâu dài của chế độ ăn ketogenic. Mặc dù giảm cân nhanh là kết quả thường thấy khi thay đổi chế độ ăn uống, Popiolek-Kalisz chỉ ra rằng hiệu quả này chủ yếu là giảm cân nước và có thể không tạo ra tác động tích cực lâu dài đối với sức khỏe. “Chế độ ăn ketogenic không đáp ứng các tiêu chí của một chế độ ăn uống lành mạnh,” bà nhận định, nhấn mạnh rằng trong nhiều trường hợp, chế độ ăn ít carbohydrate (low-carb) có lợi hơn cho sức khỏe tim mạch so với chế độ ăn rất ít carbohydrate (very low-carb) như keto. Với sự tập trung cao vào chất béo, người áp dụng chế độ keto thường phải đối mặt với mức cholesterol LDL tăng cao, gây nguy cơ lớn cho sức khỏe tim mạch, tắc nghẽn động mạch và nguy cơ tử vong.

Các chế độ ăn ít carbohydrate khác như Atkins, paleo, và South Beach cũng thu hút sự quan tâm, nhưng chế độ ăn keto còn tiềm ẩn những vấn đề như thiếu hụt nghiêm trọng vitamin và khoáng chất, thừa vitamin K tan trong chất béo - một yếu tố không tốt cho tim mạch - và gia tăng nguy cơ sỏi thận. Theo nghiên cứu của Hội đồng Thông tin Thực phẩm Quốc tế, hơn một nửa người Mỹ theo đuổi một chế độ ăn kiêng hoặc chế độ ăn uống cụ thể, tuy nhiên, sự phổ biến của chế độ ăn nhiều chất béo như keto đã giảm 4% so với năm 2023 và xu hướng này có vẻ sẽ tiếp tục giảm trong tương lai gần.

Do hàm lượng chất béo cao, những người ăn Keto có xu hướng tăng cholesterol LDL (cholesterol xấu), làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, xơ vữa động mạch, và thậm chí là tỷ lệ tử vong. Popiolek-Kalisz nhấn mạnh rằng “mặc dù giảm lượng carbohydrate có thể giúp giảm mức chất béo trung tính, nhưng mức LDL tăng cao đã được ghi nhận.” Ngoài ra, các tác động tích cực của Keto với chất béo trung tính dường như giảm dần sau thời gian dài áp dụng.

Dưới đây là những rủi ro phổ biến của chế độ ăn Keto:

• Mất nước.

• Vấn đề tiêu hóa (như táo bón, tiêu chảy, buồn nôn, nôn).

• Sỏi thận.

• Giảm hiệu suất thể thao (do mất cơ và mệt mỏi khi tập).

• “Cúm Keto” (gồm đau đầu, mệt mỏi, cáu kỉnh, buồn nôn, mất ngủ và táo bón).

• Thiếu hụt dinh dưỡng (vitamin và khoáng chất).

• Nguy cơ bệnh tim.

• Suy giảm nhận thức, mơ màng, và thay đổi tâm trạng.

Làm thế nào để áp dụng chế độ ăn kiêng mới?

Chắc chắn bạn đã nghe nhiều lời khuyên từ người nổi tiếng, bạn bè, hay trên các trang mạng xã hội về chế độ ăn kiêng “thần kỳ”. Nhưng điều quan trọng là, chế độ ăn của người khác không phải lúc nào cũng phù hợp với bạn. Đừng vội tin vào những gì tạp chí hay các blog viết, mà hãy nhớ rằng mỗi chế độ ăn kiêng cần phải được điều chỉnh riêng cho từng cá nhân.

Một chế độ ăn hiệu quả và an toàn nên dựa trên nhiều yếu tố, từ độ tuổi, thể trạng, đến tình hình sức khỏe và lối sống của bạn. Chỉ các chuyên gia được đào tạo mới có thể giúp bạn thiết kế chế độ ăn cân bằng và phù hợp nhất. Thay vì tự ý áp dụng các chế độ ăn tràn lan, hãy tìm đến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn chính xác và có các kiểm tra y tế cần thiết nhằm theo dõi quá trình.

Nguồn: L'OFFICIEL