Bạn đã lập "ngân sách" (body budget) cho cơ thể chưa?
Minh Phương 30/05/2025 SỨC KHỎE SỐNG
Khái niệm này lần đầu được nhắc đến trong cuốn sách “How Emotions are Made: The Secret Life of the Brain” của nhà thần kinh học Lisa Feldman Barrett, mô tả cách cơ thể con người vận hành.
1. Body budget là gì và tại sao nó quan trọng?
“Body budget” là năng lượng mà não phân bổ cho từng chức năng của cơ thể nhằm duy trì sự sống. Bộ não con người chịu trách nhiệm quản lý các nguồn tài nguyên bao gồm nước, máu, muối, oxy, glucose, cortisol, hormone giới tính và hàng nghìn yếu tố khác giúp chúng ta duy trì sự sống. Khi những nguồn tài nguyên đó cạn kiệt - do thiếu ngủ, căng thẳng, hoặc một chế độ ăn uống thiếu cân bằng - cơ thể bạn sẽ trở nên yếu ớt và dễ bị tổn thương.
Nếu bạn ví cơ thể giống như một tài khoản ngân hàng, thì việc "rút" quá nhiều và "gửi" quá ít sẽ khiến ngân sách mất cân bằng và thậm chí khiến bạn… phá sản. Nếu bạn phải đối mặt với sự căng thẳng, thiếu ngủ, ăn uống kém khoa học, mâu thuẫn với đồng nghiệp và trải qua cảm giác đau khổ mất mát - tức là bạn đang "rút bớt" quỹ Body Budget. Điều này làm cạn kiệt nguồn lực cơ thể khiến bạn không còn đủ sự tập trung và năng lượng cần thiết để hoàn thành tốt công việc. Ngược lại, nếu bạn chăm sóc cơ thể với một chế độ dinh dưỡng tuyệt vời và luyện tập thể dục đều đặn, tất cả sẽ được tích lũy vào Body Budget và ngân hàng cơ thể sẽ không bị thâm hụt.
Nếu sự thâm hụt diễn ra, điều đó đồng nghĩa với việc sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn đang bị đe dọa. Bạn sẽ dễ dàng trở nên kiệt sức, thậm chí có thể bị ốm hoặc mắc các bệnh mãn tính.
Ảnh: @wang.yu.ping
Body budget hoạt động như thế nào?
Khi não cảm nhận được sự điều chỉnh là cần thiết, chúng sẽ sử dụng ký ức và trải nghiệm của chúng ta để tự động dự đoán cách thu hẹp khoảng cách giữa mức năng lượng “tiêu thụ” và mức năng lượng cần “dung nạp”. Để lấp đầy khoảng trống đó, bộ não sẽ quyết định đầu tư nguồn lực vào nơi mà nó cho rằng quan trọng hơn, chẳng hạn:
Cortisol được chủ động giải phóng vào máu khi ta thức dậy, giúp ta có năng lượng nhanh chóng để ra khỏi giường
Nhịp tim tăng lên khi ta chuẩn bị tập thể dục, với hy vọng rằng cơ thể sẽ sớm cần nhiều oxy lưu thông khắp cơ thể hơn
Chức năng tiêu hóa bắt đầu hoạt động trước khi chúng ta ăn, sẵn sàng bắt đầu chế biến thức ăn ngay khi nó đến dạ dày
Đối với mỗi hành động sử dụng tài nguyên, chúng ta cần “trả ơn” cho cơ thể bằng một hành động làm tăng ngu
ồn cung. Vận động và học tập là những hành động tốn kém nhất, trong khi ăn và ngủ mang lại nhiều thu nhập nhất.
Ảnh: @wang.yu.ping
Body budget có thể thiếu hụt nhưng không bền vững
Cuộc sống hiện đại đang gây cản trở rất nhiều trong việc cân bằng Body budget của con người, điển hình như:
Ánh sáng nhân tạo từ màn hình điện tử hay điện thoại rất gây nghiện và khiến con người mất ngủ
Thực phẩm chế biến sẵn, tuy tiện lợi và ngon miệng nhưng lại không cung cấp sự cân bằng dinh dưỡng tốt nhất về lâu dài và có thể phá vỡ các chức năng trao đổi chất cốt lõi
Làm việc quá sức và căng thẳng, bỏ qua những dấu hiệu báo động của cơ thể
Trước khi kịp nhận ra điều đó, ta đã tiêu tốn quá nhiều tài nguyên mà không kịp trả lại, khiến chúng ta mắc nợ. Cơ thể, giống như tài chính trong đời thực, có thể bị thâm hụt; nhưng nó không bền vững. Việc rút quá số tiền quá lâu khiến bạn dễ mắc bệnh tật, bào mòn tinh thần và suy kiệt.
Ảnh: L'OFFICIEL China
Đầu tư nguồn lực vào Body budget
Để khôi phục lại sự cân bằng của ngân sách cơ thể, bạn bắt buộc phải đầu tư nhiều như số tiền đã chi tiêu. Thông qua các biện pháp như cung cấp một chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng và uống nhiều nước, tạo thói quen ngủ sớm và phát triển mối quan hệ tốt đẹp với gia đình bạn bè.
Bạn cũng có thể cải thiện khả năng đọc các tín hiệu mà não gửi đến thông qua các giác quan cảm giác, chẳng hạn như đói, khát và mệt mỏi, và điều chỉnh chúng hợp lý để đảm bảo Body budget luôn ở trạng thái cân bằng.
Nguồn: L'OFFICIEL